De Duitse kunstenaar Gunter Demnig wil graag de slachtoffers van het nazi-tijdperk herinneren door het invoeren van koperen herdenkingsplaten op hun trottoirs vóór hun laatste thuis van hun eigen keuze. Hiervoor heeft hij Stolpersteine of Struikelstenen ontworpen welke betonnen herdenkingsstenen zijn met een afmeting van 10 op 10 cm bedekt met een dun messing plaatje wat kan blinken in de zon en de aandacht oproepen van de voorbijganger.
Zij die langs die stenen komen en er door worden aangetroffen moeten hun hoofd buigen om te zien wat er op staat. De stenen voor de huizen brengen de herinnering aan de mensen die hier ooit leefden tot leven. Het staat op de stenen geschreven: ‘Here lived’ of ‘Hier woonde’ gevolgd door de naam, geboortejaar van het slachtoffer alsook datum van wegvoering, datum van overlijden, de naam van het kamp waar het slachtoffer overleden is of de plaats waar het slachtoffer gefusilleerd is.
… Een steen. Een naam. Een mens.
De stenen liggen vlak in de straat, gelijk met de andere bestrating, maar zullen opvallen door hun kleur en de lichtweerkaatsing. De aandacht van de voorbijganger zal er door getrokken worden en deze zal uitgenodigd worden om stil te staan en de informatie op de struikelsteen te lezen.
Als voorbijganger moet je wel door de knieën gaan en het hoofd buigen om te lezen wat er op staat. Zo kan men de huidige voorbijganger als het ware voor het slachtoffer zien buigen.
Het struikelen is dus niet letterlijk struikelen, het struikelen is hier symbolisch bedoeld. Als alle struikelstenen gelegd zijn, ontstaat er een gebroken lint van steentjes door de woonomgeving en kan als het ware de geschiedenis van alle weggevoerde en vermoorde slachtoffers ‘gelezen‘ worden. Als een “Wall of Shame”.
Als men zo door de straten van een stad loopt verandert opeens een wandeling door een doodgewone straat in een reis door de geschiedenis en brengt het het leed van diegenen die daar hebben gewoond in herinnering. men kan dan niet nalaten er over na te denken welk een pijn er is toegebracht aan vele families. In Duitsland zijn er inmiddels op 1099 plaatsen zulke stolpersteine geplaatst. Maar ook buiten Duitsland zijn ze nu ook te vinden in een twintig tal Europese landen waaronder sinds enkele jaren ook in Nederland, waar in Borne op donderdag 29 november 2007 de eerste “Struikelstenen” gelegd werden en na Brussel en Wallonië eindelijk ook in Gent en Antwerpen zulke stenen het zonlicht mochten zien.Vandaag liggen er zo een 65.000 struikelstenen verspreid over heel Europa, 260 daarvan in België, onder meer in Brussel, Gent, Charleroi. Maar niet naar de zin van alle Joden en andere burgers.
In mei 2016 kloeg de Brusselse Franstalige vereniging Agence Diasporique d’Information al. Patrick Janssens (SP.A) had ook al geweigerd om die struikelstenen te plaatsen, omdat de Joodse organisaties zélf geen vragende partij zijn.
Uit onderzoek van de universiteit Antwerpen bij duizend Joden in 2012 bleek toen dat slechts 13 procent van de Nederlandstaligen en 29 procent van de Franstaligen voorstander zijn van de struikelstenen. Ook in de nieuwsuitzending gisteren op de Openbare Vlaamse Omroep gaven enkele Joden hun bezwaar op zulke stenen die volgens hen enkel maar geld konden opbrengen voor de kunstenaar, wat werd tegen gesproken door de organisatie die niet zo veel vraagt (120€ à 200€) om de stenen te komen plaatsen. Indien men de steen aankoopt bij de Belgische Association pour la Mémoire de la Shoah moet men er wel 300 euro voor neertellen. De Duitser die met het idee op de proppen kwam vraagt vandaag zelfs tot 700€ wat toch erg overdreven lijkt voor zulk een stukje beton met messingplaatje.
‘Wat met mensen die niet vermogend zijn, worden die dan niet herdacht? Het is trouwens de familie van een slachtoffer die zo’n struikelsteen aanvraagt. Maar in Antwerpen zijn volledige families verdwenen, ook zij zouden dan niet herdacht worden’
zegt Regine Sluszny, ondervoorzitter van het Forum der Joodse Organisaties (FJO) die vervolgt
‘Gedenkstenen waarover gelopen wordt, waarop honden hun gevoeg doen en mensen spuwen: neen, dat vinden we geen respectvolle manier om onze vermoorde familie te herdenken’
Ik denk ook dat een steen in de gevel meer respectvol zou zijn en dat men eerder een algemeen herinneringsmonument zou moeten plaatsen in een plaats waar veel mensen voorbij komen.
Sluszny vindt ook dat een gevelsteen beter zou zijn, maar beseft dat er nu in die huizen intussen andere families wonen en vindt het daarom niet haalbaar.
Zij zegt
Bovendien komen de stenen vaak te liggen in straten waar nieuwe Belgen wonen, die minder gevoelig zijn voor de herdenking van de Shoah.’
Raphael Werner, voorzitter van het FJO stelt
“Het illegaal plaatsen van ‘Stolpersteine’ zonder toestemming van het stadscollege waarbij maar enkele (in dit geval twee) vermoorde leden van onze gemeenschap worden herdacht kan niet de juiste oplossing zijn en is niet de optie gedragen door de Antwerpse Joodse gemeenschap”
Voorzeker mag het verleden niet vergeten worden. Maar wij moeten er zeer omzichtig mee omgaan.
“Het is uitermate belangrijk om doordacht om te gaan met het verleden en de juiste oplossing te vinden voor de duizenden slachtoffers en iedereen te herdenken op een waardige manier. Het doel zal pas bereikt worden als men een totaalvisie op het oog heeft voor een permanente herdenking van de slachtoffers, de Jodendeportatie en de Tweede Wereldoorlog.
André Gantman, advocaat, politicus en voorzitter van B’nai B’rith, de Belgische afdeling van een Joodse organisatie die gelijkenissen met de vrijmetselarij toont, vindt dat als men die mensen wil eren dat men rechtstaand moet kijken naar de mensen.
Ge kijkt naar de naam en niet naar de voeten. Ge kijkt niet naar de trottoir.
Hem stoort het ook dat men er geld voor vraagt.
Het is geldklopperij. Sorry voor de uitdrukking.
Stenen op de grond, zoals bij de plaats van de vroegere filmzaal Rex, nu de UGC, heeft geen zin. En dat kan men ook ter plaatse vaststellen, waar iedereen zonder echt de steen op te merken er over of langs loopt.
In Antwerpen kan nu één struikelsteen gevonden worden voor Emile Zuckerberg, een jongetje van vier dat in 1942 werd gedeporteerd uit de Pretoriastraat, en één voor Keyla Gitla Szafirstein, lid van een Joodse verzetsfamilie in de Stoomstraat. De zoon David Zyfer 75 jaar later zegt dat het nooit over gaat en vindt het immens belangrijk dat er nu een steen ligt.
Weten dat er ergens een materiële herinnering is aan mijn moeder dat is belangrijk voor mij en voor iedereen die een steen heeft laten plaatsen.
In Gent zijn op 12 februari drie nieuwe struikelstenen geplaatst op de hoek van de Veldstraat en de Hoornstraat, ter hoogte van de bekende vroegere bakkerij Bloch. De drie nieuwe “Stolpersteine” dragen de naam van drie familieleden van de Gents-joodse familie: Sophie Loeb-Bloch, Margueritte Bloch en Marcel Levy. Die laatsten werden in 1942 via de Kazerne Dossin in Mechelen gedeporteerd. De zeventigjarige Sophie werd gedeporteerd in januari 1943.
De Gentse schepen van Milieu, Energie en Noord-Zuid alsook van internationale solidariteit Tine Heyse vindt het
“belangrijk de verhalen zichtbaar te maken in het straatbeeld.”
En die verhalen moeten blijvend verteld worden, want wij moeten ons hoeden voor een herhaling van die feiten. Het is een realiteit waar wij ons moeten van bewust zijn. Overal in Europa zien wij een stek opkomend nationalisme. In de Verenigde Staten van America is uiterst rechts en de neo-nazi beweging nog actiever dan hier en niet verlegen om regelmatig op straat haar mening tegen bepaalde mensen te uiten. In Duitsland mag de Identitäre Bewegung wel beweren dat zij niet racistisch zijn, maar als men die groepering hun slogans hoort en bij hun betogingen die mensen de pers te woord hoort slaan, kunnen wij niet anders dan bang zijn voor zulk een aangroeiende beweging.
David Zyfer verzekert
Hoe meer struikelstenen ter herinnering er zijn, hoe beter om te vermijden dat zulke gruwelen nog zullen gebeuren.
+
Vindt ook
Jeshuaist 
5 gedachten over “Herdenkingsstenen die doen buigen voor de slachtoffers”